Sir İsaac Newton (1642-1727)

    Kəndli ailəsində dünyaya göz açan Newton , atasını o doğulmamışdan 3 ay qabaq itirmişdi(atası vəfat etmişdi). On iki yaşında Grantham-da king”s Schools”a yazılan Newton bu məktəbi 1661-ci ildə bitirdi. Həmin il Cambridge Universitetindəki Trinity Kollecinə daxil oldu. 1665-ci ilin aprelində bu məktəbdən lisans(indiki bakalavr pilləsi) dərəcəsini aldı. Yüksək lisans(indiki magistr pilləsi) çalışmalarına başlayacagı müddətdə əhali arasında vahimə yaradan vəba xəstəliyi üzündən universitet bağlandı.

Xəstəlikdən qorunmaq məqsədi ilə anasının yanına sığınan Newton burada keçirdiyi iki il boyunca ən önəmli ideyalarını gərçəkləşdirdi. 1667-ci ildə Trinity Kollecinə qayıtdığı zaman differensial və inteqral hesabın təməllərini qoymuş , ağ işığın rəngli spektrlərə ayrılmasını müəyyənləşdirmiş və cisimlərin bir-birlərini aralarındakı məsafənin kvadrati ilə tərs mütənasib olaraq cəzb etdiklərini fikrinə gəlmişdir. Çəkingənliyi üzündən Newton hər bir elmdə böyük dəyişiklik yarada biləcək bu kəşflərin çoxunu uzun illər sonra ( məsələn differensial və inteqral hesabları 38 il sonra) üzə çıxarmışdır. Newton 1669-cu ildə hələ 27 yaşı olanda Cambridge Universitetində riyaziyyat professoru kimi çalışmaşa başladı . 1671-ci ildə ilk aynalı teleskopu ixtira etdi və ertəsi il Royal Society-in üzvü seçildi .Royal Society-yə təklif etdiyi rəng haqqında fikirlərinin tənqidlərə hədəf olması , xüsusən də Robert Hooke tərəfindən şiddətli tənqidlərə məruz qalması Newtonun özünə qapanaraq elm dünyasından əlaqəsini tamamilə kəsməyə gətirib çıxardı. 1675-ci ildə yenidən təklif etdiyi optik mövzusundakı iki fikri yeni münaqişələrə yol açdı. Hooke məqalələrdə bəzi tapıntıların öz kəşfi olduğunu, Newtonun bunlara sahib çıxdığını söyləmişdi. Bütün bu münaqişələr və tənqidlər nəticəsində 1678-ci ildə ruhi sarsıntı keçirən Newton ancaq yaxın dostu, məşhur astronom, riyaziyyatçi Edmond Halleyin xahişi ilə altı il sonra elmi çalışmalarına geri döndü.

Cambridge Universitetindəki katolikliyi yaymağa qarşı yönəldilən hərəkata başçılıq edən Newton , Kral düşürüldükdən sonra 1689-cu ildə universitetin parlamentindəki təmsilçiliyinə seçildi. 1693-cu ildə yenidən ruhi sarsıntı keçirdi və yaxın dostları ilə , bu arada Samuel Pepys və John Locke ilə arası pozuldu. Iki il davam edən ruhi sarsıntıdan sonra sağlışına yenidən qovuşsa da bundan sonrakı həyatında elmi çalışmalara əvvəlki kimi maraq göstərmədi . Daha sonra 1699-cu ildə Fransa Elmlər Akademiyasının xarici üzvülüyünə , 1703-cu ildə Royal Society-nin prezidenti seçildi.

Gəlmiş keçmiş elm adamlarının ən böyüklərindən biri olaraq qəbul edilən Newton riyaziyyat və fizikada çox önəmli kəşflər etmişdi. Newtonun elmə ən böyük köməyi mexanikadadır. Mərkəzəqaçma qüvvəsi qanunu ilə Kepler qanunlarını ələ alaraq kütlə-çəki qanununu ortaya qoydu.

Newtonun kitablarından bəziləri Philosophiae naturalis principia mathematica, principia , opticks sayıla bilər.Newton heç vaxt evlənməyib.

in english:
Sir Isaac Newton

English scientist, astronomer and mathematician Born in 1642 - Died in 1727

Sir Isaac Newton when he was a boy, was more interested in making mechanical * devices than in studying. He made a windmill that could grind wheat and corn, and he made a water clock and a sundial. His teachers thought of him as a poor student. He wanted to go to college, but he didn't have the money to go. He enrolled at the lowest entry. In this position he had to serve the other students by running errands for them. He even ate the leftovers of their meals, but he would do anything to get an opportunity to learn. Even when he was in college, he was not outstanding and received no awards. When the university shut down because of the plague, he went home and continued to study on his own. He had a notebook with 140 blank pages and he began to fill them with notes as he read and experimented. His childlike curiosity led him to make some very important discoveries when he became a man. Within a period of a year and half he made three great discoveries. One day when he was drinking tea in the garden, he saw an apple fall to the ground. He started thinking about why it fell, and finally concluded that the same force that caused the apple to fall also kept the moon in orbit around the earth. This same force, gravity, * also kept the planets in orbit around the sun. The apple incident led to his three basic laws of motion: An object in motion tends to remain in motion unless an external force stops it; an object moves in a straight line unless some force diverts it; for every action, there is an equal and opposite reaction. He didn't publish his findings for a long time. Edmund Halley, an astronomer, * urged him to publish the things he had learned. His second discovery was about light and the properties of light. He spent months in a darkened room doing experiments. He passed a beam of sunlight through a prism and found that the beam of light was broken down into different colors. He concluded that something that appears green, such as grass, looks green because it reflects the green light in the sun and absorbs most of the other colors. Some of his experimenting was dangerous. He would look at the sun, (something his mother had told him never to do), and he would stare at the reflection of the sun in a mirror until he lost his sight. Then he shut himself up in a dark room for several days until his vision finally returned. He also made a reflecting telescope to use in his studies. Newton's third great discovery was in the field of math when he developed a kind of math we call calculus * . He was just 24 years old at the time. However he did not publish his findings for about 20 years, and by that time someone else had figured out the same thing. Newton said the man had stolen his idea. There was a bitter debate over which man made the discovery . Newton got his friends to say that he was the one. However, 200 years later, it was decided that both men had come to the same conclusion without help from the other one. By the time he was in his mid 50's he had worn himself out and suffered from exhaustion. Some were even afraid he might have mercury poisoning caused by his experiments. In 1696 he became the head of the mint where the coins were made. There was a lot of counterfeiting * . People were making their own coins. So the mint started replacing all the coins with new coins. Newton would dress up in disguises so that no one would know him, and he would go out on the streets of London to try and catch the counterfeiters. He was successful in capturing the people who were responsible. Sir Isaac Newton never married. It is said that he was very generous with his nieces and nephews and with the scientists who helped him in his work.